Jak zabezpieczyć swój autorski pomysł na startup? Czy można zastrzec prawa autorskie kodu źródłowego? Jak prezentować utwory na szkoleniach? Co daje umowa licencyjna? Poznaj 7 nowych pytań czytelników i moje odpowiedzi.
Na początku chciałabym podziękować Jarkowi, Monice, Agnieszce, Adamowi, Michałowi i Pawłowi za ich interesujące pytania. Mam nadzieję, że moje odpowiedzi okażą się pomocne. Jednocześnie zachęcam Ciebie do kontaktu ze mną i swobodnego zadawania mi pytań w sprawach, które Cię nurtują.
No to zaczynamy.
1. Zlecono mi wykonanie strony serwisu internetowego. Grafik wykonuje szablon strony serwisu, a ja następnie będę go dostosowywał. Umowa o stworzenie serwisu została zawarta ze mną. Jaką umowę powinienem podpisać z grafikiem?
Najlepiej jeśli podpiszesz umowę o dzieło z przeniesieniem autorskich praw majątkowych. W umowie tej należy określić oświadczenia grafika w przedmiocie wykonywanego przez niego utworu, który nie jest obciążony prawami osób trzecich oraz zobowiązania przejęcia odpowiedzialności w przypadku gdyby okazało się, że utwór jest plagiatem bądź w inny sposób narusza prawa osób trzecich. W umowie tej należy także dokładnie określić pola eksploatacji na jakich utwór będzie wykorzystywany (umowa może dotyczyć tylko tych pól eksploatacji, które są znane w chwili jej zawarcia). Warto zwrócić uwagę także na prawo właściwe dla wykonywania umowy i dochodzenia roszczeń w przypadku umów zawieranych w międzynarodowym obrocie gospodarczym. Pamiętaj, że nieważna jest umowa w części dotyczącej wszystkich utworów lub wszystkich utworów określonego rodzaju tego samego twórcy mających powstać w przyszłości.
Jeśli masz wątpliwości co do brzmienia umowy napisz do mnie, a z pewnością znajdziemy rozwiązanie.
2. Ile jest ważne prawo autorskie gier komputerowych? Czy mogę odświeżyć grę komputerową sprzed lat, która nie jest już dystrybuowana i zacząć ją sprzedawać pod swoim szyldem?
Programy komputerowe objęte są ochroną prawnoautorską. Znane są jednak wyjątki od tej reguły i możliwe jest zgłaszanie ich jako wynalazków – wtedy podlegają ochronie patentowej (W odpowiedzi na pytanie nr 5 piszę szerzej na ten temat). Ciężko byłoby opatentować grę komputerową jako taką, ale pewne rozwiązania techniczne, które zostały w tej grze użyte mogą być opatentowane. W związku z tym należy zbadać bazy danych Urzędów Zgłoszeniowych.
Gdy jesteśmy pewni, że gra, ani jej poszczególne elementy nie są objęte ochroną patentową wtedy to musimy ustalić jej twórców.
Czas ochrony autorskich praw majątkowych (nie zaś osobistych – czyli prawo do oznaczenia autorstwa utworu, które nie jest ograniczone w czasie) można podzielić na dwa okresy. Pierwszy z nich to okres ochrony za życia twórców – ochrona trwa od momentu ustalenia programu aż do śmierci ostatniego żyjącego twórcy (czyli tego, który przeżył pozostałych). Drugi okres ochrony obejmuje 70 lat od dnia śmierci ostatniego żyjącego twórcy. W przypadku gry komputerowej udostępnionej pod pseudonimem okres ochrony będzie liczony wyłącznie od upływu 70 lat od daty pierwszego rozpowszechnienia, chyba że pseudonim nie pozostawia wątpliwości co do tożsamości autora lub jeżeli autor ujawnił swoją tożsamość (art. 36 pkt.2 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, dalej Pr Aut).
Bieg terminu wygaśnięcia autorskich praw majątkowych wygląda jednak jeszcze inaczej w przypadku, gdy gra komputerowa została udostępniana w częściach. Wtedy to zgodnie z art. 37 Pr Aut bieg terminu liczy się oddzielnie od daty rozpowszechnienia każdej z wymienionych części.
Bieg terminów, o których napisałam powyżej liczy się w pełnych latach następujących po roku, w którym zmarł ostatni żyjący twórca gry albo gdy utwór został udostępniony pod pseudonimem po roku, w którym utwór został rozpowszechniony.
Jeżeli okaże się, że gra komputerowa podlega jednak ochronie zawsze można przeanalizować w jakim stopniu można potraktować ją jako inspirację do stworzenia zupełnie nowej gry komputerowej rozumianej jako odrębny utwór pierwotny. Osobiście zalecam takie podejście nawet w przypadku gdyby okazało się, że prawa do utworu już wygasły z uwagi na fakt, że inne podmioty gospodarcze (czyli Twoja konkurencja) z pewnością będą chciały reaktywować grę. W związku z tym stworzenie zupełnie nowego utworu jest dla Ciebie korzystniejsze z uwagi na objęcie go ochroną prawną i możliwość dochodzenia roszczeń w stosunku do podmiotów, które naruszają Twoje prawa.
3. Jak zabezpieczyć swój autorski pomysł na startup? W jaki sposób mogę się ochronić przed skopiowaniem pomysłu przez inwestora gdy jednak okaże się, że nie chce ze mną współpracować?
Jeżeli nie chcesz zostać oszukany ostrożnie podchodź do dzielenia się informacjami na temat projektu. Potencjalny inwestor może obiecywać dofinansowanie, ale jak słusznie zauważasz może także wycofać swoją ofertę, gdy pomysł nie będzie jednak spełniał jego zamierzeń/oczekiwań. Jako, że inwestor dysponuje pieniędzmi często wielu młodych startupowców błędnie uważa, że są w gorszej sytuacji. A wcale tak nie jest.
Są takie startupy, które mogą zostać uruchomione jeszcze przed otrzymaniem dodatkowego, znacznego zastrzyku finansowego i dopiero po ich uruchomieniu podejmowane są negocjacje. Są też takie, których uruchomienie nie jest możliwe bez solidnego wsparcia finansowego, którego może udzielić np. inwestor. Bez względu na to w jakiej sytuacji znajdujesz się Ty i Twój startup pamiętaj, że inwestor ma swoich prawników dlatego i Ty powinieneś mieć swojego, który zadba nie tylko o przebieg procesu negocjacyjnego oraz ochronę prawną, ale przede wszystkim dobrze Tobie doradzi. Zdarzyło mi się już wielokrotnie, że przedsiębiorca znalazł inne formy finansowania, które dawały mu większą niezależność na uruchomienie projektu niż podejmowanie współpracy z inwestorem, której tak naprawdę nie chciał.
Nie zniechęcam Ciebie do współpracy z inwestorem. Podkreślam jednak, że powinna ona być rozważna tak samo jak współpraca z każdym innym podmiotem od którego otrzymujesz dofinansowanie czy w jakikolwiek sposób współpracujesz (np. ze wspólnikami).
To ile i w jaki sposób przekażemy inwestorowi na temat nowego, innowacyjnego projektu biznesowego zależy tylko i wyłącznie od Ciebie. Pamiętaj, że wszelka wymiana informacji powinna opierać się na umowie, a informacje najlepiej przekazywać taką drogą korespondencji by można było ją bez problemu zabezpieczyć jako dowód na wypadek sporu, który mógłby wyniknąć w przyszłości.
Jeżeli chciałbyś/aś porozmawiać ze mną na temat ochrony prawnej Twojego startupu i możliwości jego finansowania skontaktuj się ze mną.
4. Jak zastrzec prawa autorskie kodu źródłowego?
W programie komputerowym możemy wyróżnić co najmniej dwie jego formy/warstwy – kodu źródłowego na potrzeby odczytu przez maszynę/komputer oraz graficzną, którą generuje maszyna/komputer na podstawie kodu źródłowego. Ochrona przyznana programowi komputerowemu obejmuje wszystkie formy jego wyrażenia (art. 74 ust.2 Pr Aut).
Dlaczego?
Specyfiką tworzenia programów komputerowych jest pisanie ich w formie kodu źródłowego. Kod źródłowy programu komputerowego pomimo tego, że jest napisany i siłą rzeczy ograniczony językami programowania będzie podlegał ochronie prawnoautorskiej gdy będzie można mu przypisać indywidualny charakter o twórczym przejawie działalności człowieka.
W ramach ochrony prawnoautorskiej w obrocie gospodarczym najczęściej udzielana jest licencja (umowa licencyjna) dla użytkowników końcowych programu/aplikacji/gry komputerowej itp. w przedmiocie korzystania z utworu na określonych warunkach. To właśnie w treści licencji należy zawrzeć wszystkie niezbędne postanowienia.
*Jeżeli program pisany jest dla klienta, który następnie zamierza go udostępniać/sprzedawać użytkownikom końcowym preferowane jest zawieranie umów o dzieło z przeniesieniem autorskich praw majątkowych. Warto, abyś pamiętał/a o tym, aby prawidłowo zabezpieczyć swoje interesy w przypadku zawierania tego typu umowy w relacji Zamawiajacy – Wykonawca.
Zgodnie z art. 74 ust. 1 pkt 1 i 2 Pr Aut w związku z art. 75 ust.1 Pr Aut:
– prawo do trwałego lub czasowego zwielokrotnienia programu komputerowego w całości lub w części jakimikolwiek środkami i w jakiejkolwiek formie; w zakresie, w którym dla wprowadzania, wyświetlania, stosowania, przekazywania i przechowywania programu komputerowego niezbędne jest jego zwielokrotnienie, czynności te wymagają zgody Wykonawcy jeżeli są niezbędne do korzystania z programu komputerowego zgodnie z jego przeznaczeniem, w tym do poprawiania błędów przez osobę, która legalnie weszła w jego posiadanie (np. Zamawiający).
– tłumaczenia, przystosowywania, zmiany układu lub jakichkolwiek innych zmian w programie komputerowym, z zachowaniem praw osoby, która tych zmian dokonała.
Jednakże umowa pomiędzy stronami może wprowadzić wyłączenia w zakresie wskazanym powyżej.
Zgodnie z art. 75 ust.2 i 3 Pr Aut nie można jednak wprowadzić ograniczeń na:
1) sporządzenie kopii zapasowej, jeżeli jest to niezbędne do korzystania z programu
komputerowego. Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, kopia ta nie może być używana równocześnie z programem komputerowym;
2) obserwowanie, badanie i testowanie funkcjonowania programu komputerowego w celu poznania jego idei i zasad przez osobę posiadającą prawo korzystania z egzemplarza programu komputerowego, jeżeli, będąc do tych czynności upoważniona, dokonuje ona tego w trakcie wprowadzania, wyświetlania, stosowania, przekazywania lub przechowywania programu
komputerowego;
3) zwielokrotnianie kodu lub tłumaczenie jego formy w rozumieniu art. 74 ust. 4 pkt 1 i 2, jeżeli jest to niezbędne do uzyskania informacji koniecznych do osiągnięcia współdziałania niezależnie stworzonego programu komputerowego z innymi programami komputerowymi, o ile zostaną spełnione następujące warunki:
a) czynności te dokonywane są przez licencjobiorcę lub inną osobę uprawnioną do korzystania z egzemplarza programu komputerowego bądź przez inną osobę działającą na ich rzecz,
b) informacje niezbędne do osiągnięcia współdziałania nie były uprzednio łatwo dostępne dla osób, o których mowa pod lit. a,
c) czynności te odnoszą się do tych części oryginalnego programu komputerowego, które są niezbędne do osiągnięcia współdziałania.
3. Informacje, o których mowa w ust. 2 pkt 3, nie mogą być:
1) wykorzystane do innych celów niż osiągnięcie współdziałania niezależnie stworzonego programu komputerowego;
2) przekazane innym osobom, chyba że jest to niezbędne do osiągnięcia współdziałania niezależnie stworzonego programu komputerowego;
3) wykorzystane do rozwijania, wytwarzania lub wprowadzania do obrotu programu komputerowego o istotnie podobnej formie wyrażenia lub do innych czynności naruszających prawa autorskie.
Postanowienia umów sprzeczne z art. 75 ust. 2 i 3 Pr Aut są nieważne!
5. Jaka jest możliwa ochrona prawna oprogramowania komputerowego?
Program komputerowy jeżeli jest utworem w rozumieniu prawa autorskiego czyli ma indywidualny charakter i jest przejawem działalności twórczej człowieka podlega ochronie prawnoautorskiej od momentu jego ustalenia. Ochronie podlega każda postać i forma oprogramowania, choćby miała postać nieukończoną.
W polskim systemie prawnym, a także np. europejskim i amerykańskim nie ma obowiązku rejestrowania go, aby był on objęty ochroną. Podobnie jak nie ma obowiązku oznaczania go dodatkowymi notami copyright. Niemniej uczulam, że jeżeli utwór nie zostanie odpowiednio oznaczony mogą powstać problemy. Dlatego w praktyce programy komputerowe objęte są ochroną na warunkach określonych szczegółowo w licencji, w której to określone jest także prawo właściwe.
To właśnie umowa licencyjna określa m.in. obowiązki i uprawnienia korzystającego z utworu i daje tym samym większą kontrolę nad sposobem wykorzystywania programu.
Program komputerowy jest na liście wyłączeń wynalazków, ale jeżeli nadaje się on do przemysłowego stosowania, jest nowy oraz posiada poziom wynalazczy (wynalazek realizowany za pomocą komputera posiada poziom wynalazczy, jeżeli wnosi wkład techniczny) to może zostać opatentowany.
Zgodnie z art. 2 wspólnego stanowiska (WE) Nr 20/2005, przyjętego przez Radę w dniu 7 marca 2005 r. w sprawie przyjęcia dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie zdolności patentowej wynalazków realizowanych za pomocą komputera (2005/C 144 E/02):
a) “wynalazek realizowany za pomocą komputera” oznacza wynalazek, którego dokonanie wymaga użycia komputera, sieci komputerowej lub innego urządzenia dającego się zaprogramować, wynalazek posiadający jedną lub więcej cech realizowanych w całości lub w części za pomocą programu komputerowego lub programów komputerowych;
b) “wkład techniczny” oznacza wkład do stanu techniki w dziedzinie technologii, który jest nowy i nieoczywisty dla specjalisty z danej dziedziny. Wkład o charakterze technicznym ocenia się poprzez rozważenie różnicy pomiędzy stanem techniki oraz zakresem zastrzeżenia patentowego jako całości, które musi zawierać cechy o charakterze technicznym, bez względu na to, czy towarzyszą mu cechy nieposiadające charakteru technicznego.
W praktyce, ochronie podlegają wynalazki wspomagane komputerowo jako system w formie zaprogramowanego urządzenia albo jako techniczny proces przeprowadzany przez takie urządzenie.
Programy komputerowe mogą zatem być objęte ochroną patentową i chętnie patentowe są np. w USA czy Japonii. Europejski Urząd Patentowy o ile nie był przychylny postrzeganiu ich jako wynalazki o tyle zdaje się zmieniać odrobinę swoje podejście na etapie fazy badania patentowego.
6. Moje koleżanki, mając firmę szkoleniową, prowadzą odpłatne zajęcia. W czasie ich trwania wyświetlane są fragmenty filmów. Czy muszą uiszczać opłatę do związku audio-video?
Wykorzystywanie fragmentów filmów na komercyjnych szkoleniach nie mieści się w granicach dozwolonego użytku osobistego, o którym mowa w art. 23 Pr Aut. W związku z tym niezbędnym będzie uzyskanie zgody na wykorzystanie fragmentu filmu. Korzystający z utworu audiowizualnego (bo tak będziemy mówić w kontekście osoby/osób, które chcą utwór wyświetlać) jest zobowiązany do zawarcia umowy licencyjnej na wyświetlanie chyba, że co innego wynika z postanowień licencyjnych udostępnionego utworu. Z tytułu zawarcia umowy licencyjnej w przedmiocie wyświetlania utworu audiowizualnego może zostać pobrana opłata (liczona np. od ilości sprzedanych szkoleń) oraz niezależnie od niej zgodnie z art. 70 ust.3 Pr Aut:
Korzystający z utworu audiowizualnego wypłaca wynagrodzenie, o którym mowa w ust. 2z1, za pośrednictwem właściwej organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi.
Pośrednictwo organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub pokrewnymi jest w tym wypadku obowiązkowe i podmiot rozporządzający prawami do utworu nie może go ani zbyć ani zrzec.
7. Pani od angielskiego przekazała rodzicom płytę z nagraniem audio do nauki języka (płyta była dołączona do książki). Jako rodzic dziecka uczęszczającego na zajęcia z języka angielskiego chciałbym umieścić obraz płyty otrzymanej od nauczycielki na stronie WWW, do której dostęp będą mieli wyłącznie rodzice dzieci z naszej grupy (do pobrania pliku konieczne będzie podanie hasła). Ułatwiłoby to dystrybucję materiałów dydaktycznych do pozostałych rodziców dzieci z naszej grupy. Czy takie działanie będzie zgodne z prawem?
Zgodnie z art. 23 Pr Aut:
1. Bez zezwolenia twórcy wolno nieodpłatnie korzystać z już rozpowszechnionego
utworu w zakresie własnego użytku osobistego […] 2. Zakres własnego użytku osobistego obejmuje korzystanie z pojedynczych egzemplarzy
utworów przez krąg osób pozostających w związku osobistym, w szczególności
pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego.
Definicja stosunku towarzyskiego sprowadza się najogólniej mówiąc do stwierdzenia czy pomiędzy osobami istnieją relacje/więzy o charakterze osobistym. Bez wątpienia można mówić o takiej relacji pomiędzy dziećmi uczęszczającymi do tej samej grupy zajęciowej w przedszkolu/szkole. Natomiast należy indywidualnie ocenić czy pomiędzy nauczycielem i rodzicami zachodzi relacja, o której mowa w zakresie dozwolonego użytku osobistego. Jeżeli owi rodzice znają się personalnie, utrzymują ze sobą kontakt (np. spotykają się na wywiadówkach) to pomiędzy nimi można mówić o więzi towarzyskiej.
W omawianym przypadku egzemplarz utworu został przekazany przez nauczyciela rodzicom do zwielokrotnienia we własnym zakresie. Jeżeli przyjmiemy, że rodzice pozostają z nauczycielem w stosunku towarzyskim to wykonanie kopii będzie mieściło się w granicach dozwolonego użytku osobistego. Podobnie umieszczenie przez nauczyciela bądź jednego z rodziców obrazu płyty w Internecie na specjalnie przygotowanej stronie, zabezpieczonej hasłem, dostępnej wyłącznie dla rodziców/dzieci z grupy.
Utwór umieszczony na zasadach określonych powyżej będzie zwielokrotniony zgodnie z art. 23z1 Pr Aut oraz udostępniony w ramach dozwolonego użytku osobistego.
Art. 23 z1
Nie wymaga zezwolenia twórcy przejściowe lub incydentalne zwielokrotnianie utworów, niemające samodzielnego znaczenia gospodarczego, a stanowiące integralną i podstawową część procesu technologicznego oraz mające na celu wyłącznie umożliwienie:
1) przekazu utworu w systemie teleinformatycznym pomiędzy osobami trzecimi przez pośrednika lub
2) zgodnego z prawem korzystania z utworu.
Autor grafiki promującej wpis: Lara Défayes