W ubiegłym tygodniu pojawił się ciekawy wpis na blogu Meritum Bank “Bitcoin następcą gotówki?” , którego autorem jest Pan Sebastian Brzuzek (kierownik ds. innowacji Meritum Bank). Bardzo mi miło, że zostałam poproszona o komentarz na temat zderzenia bitcoina z polskim prawem.
Na początek się usprawiedliwię dlaczego trzeba było czekać na mój wpis aż tydzień. Powód jest prozaiczny, a mianowicie czas. Dopiero dzisiaj znalazłam chwilę by napisać szerszy komentarz na blogu. A taki, w tym temacie, jest ważny.
Bitcoin to rodzaj e-waluty. O tym czym jest i jak działa możesz przeczytać więcej na polskim portalu społeczności bitcoin, w artykule webhosting albo obejrzeć poniższy filmik:
Bez wątpienia bitcoin budzi skrajne emocje. Ma swoich zwolenników jak i przeciwników. Poziom zainteresowania nim w Polsce cały czas jest na fali wzrostowej. Temat ten nie jest jeszcze nośny w naszym kraju i bardziej traktowany jest jako ciekawostka. Ale …
W lipcu br. przeprowadziłam krótką sondę na blogu. Na 84 osoby, które wzięły udział w ankiecie 34 osoby opowiedziały się, że częściej kupują tę kryptowalutę, a 33 (czyli tylko o 1 osobę mniej), że nie obracają nią w żaden sposób. 12 osób stwierdziło, że zastanawia się nad używaniem bitcoin w transakcjach, a 5 zadeklarowało aktywną sprzedaż tej “waluty”.
Obok tematu bitcoin nie da się zatem przejść obojętnie. Zapraszam Cię do przeczytania 4 pytań i moich odpowiedzi.
Bitcoin a polskie prawo
1. Czy bitcoin jest walutą?
Waluta to jednostka monetarna, która jest uznawana w danym państwie, państwach. Jest mówiąc najprościej środkiem rozliczeniowym służącym do regulowania płatności. Nie budzi wątpliwości, że walutą jest polski zł, funt brytyjski czy jen japoński. Bitcoin w świetle polskiego prawa nie jest jednak oficjalną walutą. Brak jest bowiem regulacji prawnych w tym kierunku. Co więcej na arenie międzynarodowej brak jest umów, które regulowałyby bitcoin w świetle międzynarodowego systemu walutowego. Musiałby nastąpić jakiś wybitny przełom by coś się zmieniło.
2. Czy bitcoin jest instrumentem finansowym?
Bitcoin nie jest instrumentem finansowym w Polsce. Zgodnie z art. 2 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz.U. 2005 nr 183 poz. 1538):
1. Instrumentami finansowymi w rozumieniu ustawy są:
1) papiery wartościowe;
2) niebędące papierami wartościowymi:
a) tytuły uczestnictwa w instytucjach wspólnego inwestowania,
b) instrumenty rynku pieniężnego,
c) opcje, kontrakty terminowe, swapy, umowy forward na stopę procen- tową, inne instrumenty pochodne, których instrumentem bazowym jest papier wartościowy, waluta, stopa procentowa, wskaźnik rentowności lub inny instrument pochodny, indeks finansowy lub wskaźnik finansowy, które są wykonywane przez dostawę lub rozliczenie pieniężne,
d) opcje, kontrakty terminowe, swapy, umowy forward na stopę procen- tową oraz inne instrumenty pochodne, których instrumentem bazowym jest towar i które są wykonywane przez rozliczenie pieniężne lub mogą być wykonane przez rozliczenie pieniężne według wyboru jednej ze stron,
e) opcje, kontrakty terminowe, swapy oraz inne instrumenty pochodne, których instrumentem bazowym jest towar i które są wykonywane przez dostawę, pod warunkiem, że są dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym lub w alternatywnym systemie obrotu,
f) niedopuszczone do obrotu na rynku regulowanym ani w alternatywnym systemie obrotu opcje, kontrakty terminowe, swapy, umowy forward oraz inne instrumenty pochodne, których instrumentem bazowym jest towar, które mogą być wykonane przez dostawę, które nie są przeznaczone do celów handlowych i wykazują właściwości innych pochod- nych instrumentów finansowych,
g) instrumenty pochodne dotyczące przenoszenia ryzyka kredytowego,
h) kontrakty na różnicę,
i) opcje, kontrakty terminowe, swapy, umowy forward dotyczące stóp procentowych oraz inne instrumenty pochodne odnoszące się do zmian klimatycznych, stawek frachtowych, uprawnień do emisji oraz stawek inflacji lub innych oficjalnych danych statystycznych, które są wyko- nywane przez rozliczenie pieniężne albo mogą być wykonane przez rozliczenie pieniężne według wyboru jednej ze stron, a także wszelkie- go rodzaju inne instrumenty pochodne odnoszące się do aktywów, praw, zobowiązań, indeksów oraz innych wskaźników, które wykazują właściwości innych pochodnych instrumentów finansowych.
Termin “instrumenty rynku pieniężnego” należy rozumieć jako papiery wartościowe lub niebędące papierami wartościowymi instrumenty finansowe, wyemitowane lub wystawione na podstawie właściwych przepisów prawa polskiego lub obcego, które mogą być przedmiotem obrotu na rynku pieniężnym.
Termin “instrumenty pochodne” należy rozumieć jako opcje, kontrakty terminowe, swapy, umowy forward oraz inne prawa majątkowe, których cena zależy bezpośrednio lub pośrednio od ceny lub wartości instrumentów finansowych, walut, stóp procentowych, rentowności, indeksów finansowych, wskaźników finansowych, towarów, zmian klimatycznych, stawek frachtowych, poziomów emisji, stawek inflacji lub innych oficjalnych danych sta- tystycznych, a także innych aktywów, praw, zobowiązań, indeksów lub wskaźników (instrumentów bazowych) oraz instrumenty pochodne dotyczące przenoszenia ryzyka kredytowego;
3. Czy bitcoin jest pieniądzem elektronicznym?
Zgodnie z dyrektywą 2000/46/EC Parlamentu Europejskiego i Rady z 18 września 2000 r. w sprawie podejmowania i prowadzenia działalności przez instytucje pieniądza elektronicznego oraz nadzoru ostrożnościowego nad ich działalnością (Dz. Urz. WE L 275 z 27.10.2000 r.) pieniądz elektroniczny jest co do zasady surogatem monet i banknotów.
Zgodnie z art. 4 ust. 5 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (Dz.U. 1997 nr 140 poz. 939) oraz art. 2 ust. 21a ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych (Dz.U. 2011 nr 199 poz. 1175):
pieniądz elektroniczny jest wartością pieniężną przechowywaną elektronicznie, w tym magnetycznie, wydawaną, z obowiązkiem jej wykupu, w celu dokonywania transakcji płatniczych, akceptowaną przez podmioty inne niż wyłącznie wydawca pieniądza elektronicznego. I tutaj jest pole do popisu dla zwolenników bitcoin. Z tym, że zwracam uwagę na określenie “wyłącznie”. Wydawca zatem musi się pojawić, a w tym celu będzie musiał uzyskać zgodę odpowiedniego organu. W Polsce jest to Komisja Nadzoru Finansowego.
Wydawcą pieniądza elektronicznego może być wyłącznie:
4. Czy bitcoin jest środkiem płatnicznym?
Z pewnością nie prawnie obowiązującym na terytorium Polski. Natomiast nie zmienia to faktu, że strony mogą umawiać się na wykonanie usługi czy dostarczenie towaru w zamian za zapłatę bitcoin, ale tylko w taki sposób gdy legalnie rozliczą się z fiskusem. W takim ujęciu ta kryptowaluta może być traktowana jako rodzaj bonu, który można wymieniać na prawnie wiążącą walutę w specjalnych “kantorach”. Z tym, że interpretacja Urzędu Skarbowego może pozostawiać wiele do życzenia jeżeli chodzi o sposób ustalania kursu i wyliczenia należnego %.
Przykładowo w Niemczech kryptowaluta została uznana za środek płatniczy w transakcjach prywatnych. Jednakże odpowiednik polskiej Komisji Nadzoru Finansowego musi tam wydać odpowiednie zezwolenie podmiotowi, który zamierza takie transakcje obsługiwać. Kierunek ten uważam za dobry. Być może Polska także go obierze.
Bitcoin – na wyciągnięcie ręki
Jak widać starcie: bitcoin a polskie prawo nie jest rozstrzygnięte. Nie jest to novum. Widać jednak, że jest kilka punktów zaczepienia dla zwolenników e-waluty, które mogą wykorzystać przeprowadzając ekspertyzy prawne i podejmując konkretne kroki na poziomie KNF. Niewiele brakuje do tego by sytuacja bitcoin była klarowna. Być może stanie się on prawnym środkiem płatniczym albo pieniądzem elektronicznym w Polsce. Jasnym jest, że rynek ten jest niszowy i jeszcze niezagospodarowany. Warto podjąć ten temat na poziomie konkretnych kroków prawnych. Jeżeli tylko jest to opłacalne. A gdy tylko więcej osób zainteresuje się bitcoin z pewnością będzie.
Autor grafiki promującej wpis: Jason Benjamin