Kantory i giełdy walut wirtualnych będą IO

Beata Marek Bitcoin, Prawo 4 Comments

Już jest projekt ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (tutaj). Dla fanów BTC i innych walut wirtualnych to nie jest jeszcze koniec świata, ale warto zwrócić uwagę na kilka faktów:

Dzisiaj miałam przyjemność uczestniczyć w spotkaniu w Ministerstwie Finansów gdzie rozmawialiśmy o projekcie oraz o tym, że jeśli projekt przeistoczy się w ustawę to jak najbardziej zostanie wydany przewodnik czy też rekomendacje jak realizować obowiązki Instutucji Obowiązanej przez giełdy i kantory walut wirtualnych. To dobry sygnał i już teraz warto zgłaszać na praktyczne możliwości realizacji obowiązków bo to, że kantory i giełdy będą IO mówi i postuluje się już od jakiegoś czasu.

Akurat to, że w projekcie jest mowa o tym, że giełdy i kantory będą Instytucjami Obowiązanymi mnie nie dziwi. Wszak bowiem już na gruncie obecnie obowiązujących przepisów można było próbować stosować wykładnię, że podmiot prowadzący działalność w zakresie wymiany walut to jak najbardziej kantor czy też giełda bo definicja waluty już w samym orzeczeniu ETS zostało dość szeroko interpretowana.

Projekt jednak zakłada nieco więcej nowości i przedstawię ję pokrótce by zobaczyć, że prowadzenie giełdy czy kantoru będzie realne, ale będzie zakładało współpracę z GIIF i realizację obowiązków, które nałożone są na instytucję obowiązaną.

Instytucja obowiązana

Projekt zakłada, że Instytucją Obowiązaną będą:

podmioty prowadzące działalność gospodarczą polegającą na świadczeniu usług w zakresie:

    • a)  wymiany pomiędzy walutami wirtualnymi i środkami płatniczymi,
    • b)  wymiany pomiędzy walutami wirtualnymi,
    • c)  przechowywania danych identyfikacyjnych, zapewniających klientom dostęp dojednostek walut wirtualnych oraz korzystanie z nich zgodnie z zasadamiprzewidzianymi dla danego rodzaju waluty wirtualnej

    – z wyłączeniem podmiotów świadczących te usługi tylko w zakresie walut wirtualnych używanych jedynie w grach komputerowych;

To oczywiście nie jedyna nowość bo katalog IO będzie znacznie szerszy.

Rachunek

Projekt ustawy zakłada także rozszerzenie definicji rachunku na prowadzony w formie elektronicznej i dostępny za pomocą sieci Internet rejestr danych identyfikacyjnych, zapewniających osobom uprawnionym możliwość korzystania z jednostek walut wirtualnych zgodnie z zasadami przewidzianymi dla danego rodzaju waluty wirtualnej.

Na szybko oceniając będą to portfele w giełdach tworzone dla użytkowników-klientów.

Waluta wirtualna

Pojawia się definicja waluty wirtualnej, którą ma być zbywalne prawo podmiotowe o charakterze majątkowym, zapewniające możliwość korzystania z jednostek walut wirtualnych zgodnie z zasadami przewidzianymi dla danego rodzaju waluty wirtualnej, które nie jest prawnym środkiem płatniczym ani pieniądzem elektronicznym w rozumieniu ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych, ani też instrumentem finansowym w rozumieniu ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi, ale może zostać przeniesione na inną osobę w systemie teleinformatycznym albo poza nim.

Ocena ryzyka prania pieniędzy

Każdy kantor i giełda taką ocenę będą musiały przeprowadzić oraz będą musiały wdrożyć standardy identyfikacji i weryfikacji swoich klientów. Dla potrzeb wewnętrznego AML będzie można posiłkować się treścią krajowej oceny ryzyka, jak również sprawozdaniem Komisji Europejskiej z ponadnarodowej oceny ryzyka prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu, o którym mowa w art. 6 ust. 1-3 dyrektywy 2015/849. Aktualizacja dokumentu będzie musiała być dokonywana w razie potrzeby, nie rzadziej niż raz na 2 lata.

Środki bezpieczeństwa finansowego

 To na co będą musiały zwrócić uwagę giełdy i kantory to:
  • identyfikację klienta oraz weryfikację jego tożsamości (np. okazanie dokumentu poprzez wideo i spisanie danych takich jak: imię, nazwisko, obywatelstwo, adres zamieszkania, PESEL, seria i numer dokumentu, rodzaj dokumentu;
  • identyfikację beneficjenta rzeczywistego (tu do ustalenia będzie kwestia ewentualnych oświadczeń czy przyjmowania, że są nimi osoby uprawnione do reprezentacji osoby prawnej) oraz podejmowanie uzasadnionych czynnościw celu:
    1. weryfikacji jego tożsamości,
    2. ustalenia struktury własności i kontroli – w przypadku klienta będącego osobąprawną albo jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej;
    3. ocenę i w przypadkach uzasadnionych okolicznościami uzyskanie informacji o celu i zamierzonym charakterze stosunków gospodarczych;
    4. bieżące monitorowanie stosunków gospodarczych, w tym:a) analizę transakcji przeprowadzanych w ramach stosunków gospodarczych w celu zapewnienia, że transakcje te są zgodne z wiedzą instytucji obowiązanej o kliencie, rodzaju i zakresie prowadzonej przez niego działalności oraz zgodne z ryzykiem prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu związanym z tym klientem,b)  badanie źródła pochodzenia wartości majątkowych będących w dyspozycji klienta – w przypadkach uzasadnionych okolicznościami,c)  zapewnienie aktualności posiadanych dokumentów, danych lub informacji dotyczących stosunków gospodarczych.
Instytucje obowiązane będą także musiały identyfikować osobę upoważnioną do działania w imieniu klienta i weryfikować jej tożsamość oraz umocowanie do działania w imieniu klienta.

Analiza transakcji

Instytucje obowiązane będą prowadziły bieżącą analizę przeprowadzanych transakcji. W przypadku ujawnienia transakcji nietypowych, nienaturalnie złożonych oraz opiewających na wysokie kwoty, które wydają się nie mieć uzasadnienia prawnego lub gospodarczego, instytucje obowiązane będą stosowały wzmożone środki bezpieczeństwa jak i będą musiały podjąć działania w celu wyjaśnienia okoliczności w jakich przeprowadzono te transakcje – jeśli się na nie zdecydują.

5 lat

Instytucje obowiązane będą zobowiązane przechowywać przez okres 5 lat, licząc od pierwszego dnia roku następującego po roku, w którym zakończono stosunki gospodarcze z danym klientem lub od dnia przeprowadzenia transakcji okazjonalnej:
1) kopie dokumentów i informacje uzyskane w wyniku stosowania środków bezpieczeństwa finansowego;
2) dowody potwierdzające przeprowadzone transakcje i ewidencje transakcji, obejmujące oryginalne dokumenty lub kopie dokumentów, konieczne do identyfikacji transakcji,

3) wyniki analiz.

Terminy mogą ulec wydłużeniu na żądanie GIIF.

Wewnętrzna procedura instytucji obowiązanej

Ma określać zasady postępowania stosowane w instytucji obowiązanej i obejmować w szczególności:

  1. określenie czynności lub działań podejmowanych w celu ograniczenia ryzyka prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu i właściwego zarządzania zidentyfikowanym ryzykiem prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu,
  2. określenie zasad rozpoznawania oraz oceny ryzyka prania pieniędzy i finansowania terroryzmu związanego z danymi stosunkami gospodarczymi lub transakcją okazjonalną, w tym zasad weryfikacji i aktualizacji uprzednio dokonanej oceny ryzyka prania pieniędzy i finansowania terroryzmu;
  3. środki stosowane w celu właściwego zarządzania rozpoznanym ryzykiem prania pieniędzy i finansowania terroryzmu związanym z danymi stosunkami gospodarczymi lub transakcją okazjonalną;
  4. określenie zasad stosowania środków bezpieczeństwa finansowego;
  5. określenie zasad przechowywania dokumentów oraz informacji;
  6. określenie zasad wykonywania obowiązków obejmujących przekazywanie Generalnemu Inspektorowi informacji o transakcjach oraz zawiadomieniach;
  7. określenie zasad upowszechniania wśród pracowników instytucji obowiązanej wiedzy z zakresu przepisów o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu;
  8. określenie zasad zgłaszania przez pracowników rzeczywistych lub potencjalnych naruszeń przepisów z zakresu przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu;
  9. określenie zasad kontroli wewnętrznej lub audytu przestrzegania przepisów z zakresu przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu oraz zasad postępowania określonych w wewnętrznej procedurze.

Szkolenia dla pracowników

Instytucje obowiązane będą miały zapewniać udział pracowników, wykonujących obowiązki związane z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu w programach szkoleniowych dotyczących realizacji tych obowiązków. Zakres programów szkoleniowych powinien uwzględniać charakter, rodzaj i rozmiar działalności prowadzonej przez instytucję obowiązaną.

Wewnętrzne zgłoszenia

Instytucje obowiązane będą miały wprowadzić procedurę wewnętrznego zgłaszania rzeczywistych lub potencjalnych naruszeń przepisów z zakresu przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu w ramach instytucji obowiązanej. Procedura umożliwia zachowanie anonimowości przez pracownika lub inną osobę dokonującą zgłoszenia oraz uwzględnia charakter i wielkość instytucji obowiązanej.

Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych

Projekt zakłada, że z takiego rejestru będą mogły czerpać np. giełdy i kantory. Natomiast osoby prawne i inne wymienione w art. 54 projektu będą musiały zgłaszać beneficjentów. Zakres zgłaszanych danych obejmuje art. 55.

Gromadzenie informacji

Kantory i giełdy będą musiały przekazywać do GIIF informacje o:

  1. przyjętej wpłacie lub dokonanej wypłacie środków pieniężnych o wartości przekraczającej 15 000 zł;
  2. wykonanym transferze środków o wartości przekraczającej 15 000 euro z wyjątkiem tych wskazanych w art. 68 ust. 1 pkt. 2.

Informacje te będą miały zawierać:

  1. niepowtarzalny numer transakcji w ewidencji instytucji obowiązanej;
  2. datę przeprowadzenia transakcji;
  3. dane identyfikacyjne stron transakcji;
  4. kwotę i walutę transakcji;
  5. rodzaj transakcji;
  6. numery rachunków należące do stron transakcji, które zostały wykorzystane do przeprowadzenia transakcji, wraz ze wskazaniem kodów krajów, w których są one prowadzone – w przypadku transakcji z udziałem takich rachunków.

Zawiadomienie

Kantor czy giełda będą musiały powiadomić GIIF o podejrzeniu popełnienia przestępstwa prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu nie później niż w terminie 2 dni roboczych od dnia powzięcia podejrzenia.

Zawiadomienie będzie musiało zawierać wszystkie informacje, pozostające w związku z podejrzeniem będące w dyspozycji instytucji obowiązanej, w tym w szczególności wskazywać:

  1. dane identyfikacyjne klienta lub innych osób fizycznych, osób prawnych i jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej;
  2. stosunek gospodarczy lub transakcję okazjonalną;
  3. wartość i rodzaj;
  4. numery rachunków;
  1. transakcje lub próby przeprowadzenia transakcji z podaniem dat ich realizacji lub próby realizacji, rodzaju i wartości, a także stron transakcji;
  2. uzasadnienie przekazania zawiadomienia.

Blokowanie rachunków i wstrzymywanie transakcji

Instytucja obowiązana będzie wstrzymywać przeprowadzenie transakcji w przypadku powzięcia uzasadnionego podejrzenia, że transakcja ta lub wartości majątkowe będące przedmiotem transakcji mają związek praniem pieniędzy lub finansowaniem terroryzmu. To jest w pełni jasne. Natomiast o wstrzymaniu przeprowadzenia transakcji instytucja obowiązana zawiadamiać będzie niezwłocznie Generalnego Inspektora. Art. 81 ust. 2 projektu określa co ma znaleźć się w zawiadomieniu.

Dodatkowo Generalny Inspektor przekazywać będzie instytucji obowiązanej żądanie blokady rachunku lub wstrzymania transakcji, w przypadku powzięcia uzasadnionego podejrzenia, że wartości majątkowe zgromadzone na rachunku lub będące przedmiotem transakcji, mają związek z praniem pieniędzy lub finansowaniem terroryzmu. W żądaniu blokady rachunku Generalny Inspektor określa wartości majątkowe objęte żądaniem.

Kontrolowanie instytucji obowiązanych

Kantory i giełdy będą kontrolowane w zakresie sprawdzenia czy realizowane są prawidłowo obowiązki IO. W przypadku stwierdzonych nieprawidłowości mogą zostać nałożone kary administracyjne. Zawsze gdy Instytucja Obowiązana dopuści się poważnego, powtarzającego się lub dokonanego w sposób zorganizowany naruszenia wymienionego w art. 136 – 138 projektu.

Kary

Katalog kar administracyjnch zakłada możliwość nałożenia na kantor czy giełdę w zależności od rodzaju naruszenia:

  1. publikację w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie podmiotowej urzędu obsługującego ministra właściwego do spraw finansów publicznych informacji o instytucji obowiązanej oraz zakresie naruszenia przepisów ustawy;
  2. nakaz zaprzestania podejmowania przez instytucję obowiązaną określonych czynności;
  3. cofnięcie zezwolenia na prowadzenie działalności przez instytucję obowiązaną;
  4. zawieszenie w pełnieniu obowiązków związanych z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, pracowników lub innych osób wykonujących czynności w imieniu i na rzecz instytucji obowiązanej, odpowiedzialnych za naruszenie przepisów ustawy;
  5. karę pieniężną w wysokości do dwukrotności kwoty osiągniętej korzyści lub unikniętej straty w przypadku, gdy jest możliwe ustalenie kwoty korzyści osiągniętej lub straty unikniętej przez instytucję obowiązaną w wyniku naruszenia lub w wysokości do równowartości kwoty 1 000 000 euro.

Za naruszenia wskazane w art. 145 projektu przewidziana jest odpowiedzialność karna do 3 lat pozbawienia wolności. Przy nieumyślnym działaniu jest to kara grzywny.

Nowe przepisy – kiedy?

Ustawa ma wejść w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem art. 51-67 (Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych) i 155, które wejdą w życie po upływie 18 miesięcy od dnia ogłoszenia.

W następnym tygodniu prawdopodobnie pojawi się szerzy komentarz od Strumienia Blockchain i kryptowaluty.

Autor grafiki promującej wpis: